Żmij

Żmij jest jedną z najbardziej fascynujących i złożonych postaci w mitologii słowiańskiej, łącząc w sobie cechy węża, smoka i ptaka. Jego postać związana jest z sferą chtoniczną, wodami oraz ognistymi zjawiskami na niebie, takimi jak komety i meteory.

Żmij był opisywany w różnych formach. W niektórych legendach pojawiał się jako ogromny, skrzydlaty gad pokryty łuskami, z wężowym ogonem i ciałem, które mogło być pokryte łuskami. W innych opowieściach przyjmował postać ptaka, najczęściej koguta, żurawia lub orła. Bywał również przedstawiany jako człowiek z małymi skrzydełkami pod ramionami i wężowym ogonem.

W wierzeniach Słowian wschodnich Żmij był postacią przychylną ludziom, często uznawany za jedno z wcieleń Welesa, boga związanego z zaświatami i magią. Żmij opiekował się wodami i zasiewami, chroniąc plony przed szkodnikami i zapewniając urodzaj. Był strażnikiem sprawiedliwości, karzącym przestępców, co podkreślały specjalne inwokacje śpiewane w jego imieniu.

W mitologii południowosłowiańskiej Żmij wchodził w związki z kobietami, z których rodziły się dzieci o nadzwyczajnej sile i zdolnościach, przeznaczone do walki z potworami zagrażającymi ojczystej ziemi. Tego rodzaju legendy podkreślały jego pozytywny wpływ na społeczność i jego rolę jako obrońcy.

Żmij był znany z toczonych walk ze smokami powietrznymi, które symbolizowały zło i nieszczęścia, takie jak susze, huragany i inne klęski żywiołowe. W tej roli Żmij był postrzegany jako bohater, który chronił ludzi przed siłami natury.

W niektórych regionach, takich jak Łużyce, Żmij był rozróżniany na trzy typy: Pieniężny, Mleczny i Żytny. Każdy z tych typów okradał okoliczne gospodarstwa z dobra, które przypisano mu w imieniu, i zanosił je do swojego opiekuna – gospodarza, który go karmił i trzymał pod własnym dachem. Podobne wierzenia występowały w przypadku mazurskiego Kłobuka.

Imię Żmija zachowało się w nazewnictwie miejscowym, takim jak Żmigród w Polsce i Żmijowe Wały na Rusi. Żmijowe Wały, wybudowane pomiędzy II w p.n.e. a VII w n.e. przez plemiona kultury czerniachowskiej na stepach obecnej Ukrainy, miały na celu ochronę przed koczownikami.

Żmij jest niezwykle złożoną postacią w mitologii słowiańskiej, łączącą elementy różnych mitologicznych stworzeń i pełniącą liczne funkcje ochronne, opiekuńcze oraz karzące. Jego związki z wodami, sferą chtoniczną i ognistymi zjawiskami na niebie czynią go jednym z najważniejszych i najbardziej fascynujących bytów w słowiańskim folklorze.